موتورخانه

شوفاژخانه یا موتورخانه شوفاژ مرکزی  محل نصب تجهیزات گرمایشی, سرمایشی و لوازم تصفیه و آبرسانی در یک ساختمان است که البته میتواند محل قرارگرفتن تابلو برق و تاسیسات الکتریکال و برق ساختمان نیز باشد. بسته به نوع تجهیزات موجود در یک ساختمان ممکن است لوازم گرمایشی مانند دیگ, مشعل, منبع, کلکتور, تجهیزات استخر, دستگاه های تصفیه و فراوری آب, پمپ و مخزن تحت فشار, تابلو برق ساختمان و دیگر تجهیزات مربوطه به تاسیسات ساختمان در محلی که در هنگام ساخت بنا تعبیه شده است در محلی به نام موتورخانه نصب میشوند. محل قرار گرفتن موتورخانه معمولا در طبقات پایین ساختمان مانند همکف و زیرزمین میباشد. احتمال دارد در برخی از ساختمانها موتورخانه در یک فضای بزرگ قرار گرفته باشد و یا در یک یا چندین اتاق مختلف در طبقات زیرین ساختمان باشد. در ساختمانهای معمولی تا حدود ۳۰ واحدی معمولا موتورخانه مرکزی در یک اتاق بزرگ در زیرزمین یا همکف ساختمان است.

نزدیک بودن به کنتور ورودی آب, گاز و برق ساختمان, قابلیت نصب دودکش و هواکش در موتورخانه و ورود و خروج آسان سرویس کار و تجهیزاتی مانند منبع و بویلر به موتورخانه از ویژگی های یک محل مناسب برای موتورخانه مرکزی است.

اجزای موتورخانه

به طور کلی اجزای موتورخانه میتواند شامل موارد زیر باشد.

• شوفاژ و تجهیزات گرمایشی
• پمپ و تجهیزات آبرسانی
• لوازم تصفیه آب
• تحهیزات تصفیه و گرمایش استخر
• تاسیسات برق ساختمان

شوفاژخانه چیست

شوفاژخانه از جمله اصلی ترین قسمت های یک موتورخانه مرکزی است. سیستم شوفاژ موتورخانه ای و پکیج های زمینی یا چگالشی از سیستم هایی هستند که برای تامین آب گرم مصرفی و گرم کردن رادیاتور یا دیگر پخش کننده ای گرمایشی در یک ساختمان استفاده میشوند.

به طور کلی سیستم موتورخانه شوفاژ شامل مشعل, دیگ, کلکتور و لوله کشی, منبع انبساط,  منبع دوجداره یا کویلی در ایران از رایج ترین سیستم های گرمایشی میباشد.

طرز کار موتورخانه شوفاژ

آب سیستم شوفاژ در شوفاژخانه یک مقدار معین است, این آب توسط شعله آتشی که مشعل تولید میکند, درون دیگ به درجاتی حدودا بین ۵۰ تا ۷۵ درجه میرسد. آب شوفاژ در کلکتور موتورخانه بین واحدهای مختلف توزیع گشته و پس از تبادل حرارتی از طریق رادیاتور, فن کویل, گرمایش از کف یا دیگر پخش کننده ای حرارتی مجدد از طریق لوله های برگشت به دیگ باز میگردد تا مجددا داغ شده و سیکل حرارتی به همین ترتیب ادامه پیدا میکند.

در بخش تولید آب گرم مصرفی و بهداشتی, میتوان از منبع کویل دار یا دوجداره یا مبدل حرارتی استفاده کرد. ساختار تولید آب گرم در هر سه مورد فوق یکسات است. در یک لایه از منبع یا مبدل آب داغ شوفاژ در حال گردش است و در لایه دیگر آب سرد مصرفی پس از دریافت گرمای آب شوفاژ به آب گرم تبدیل شده و به مصرف میرسد.

با توجه به اینکه ممکن است گردش آب شوفاژ با تاخیر بوده و باعث کاهش سرعت گردش شود, در اکثر موتورخانه ها یک پمپ سیرکولاسیون در قسمت جانبی کلکتور نصب شده و این پمپ وظیفه پمپاژ آب شوفاژ را دارد.

در برخی از موتورخانه ها برای افزایش قدرت پمپاژ یک پمپ برگشت آب گرم نیز نصب در موتورخانه نصب میشود.

از آنجا که افزایش حجم آب در اثر حرارت میتواند موجب فشار به دیگ و لوله های شوفاژ شود, یک منبع انبساط برای کنترل افزایش حجم و جبران کاهش آب موجود در سیستم شوفاژ که همواره بایستی مقداری ثابت باشد, نصب میگردد. منبع انبساط موتورخانه ها معمولا از نوع منبع انبساط باز بوده و در پشت بام نصب میشود. اما نوع دیگر منبع انبساط در ساختمان های خاص هم وجود دارد که به منبع انبساط بسته  مشهور هستندو در موتورخانه نصب میشوند. ساختمانهایی که شیروانی بوده و پشت بام نداشته و یا امکان لوله کشی انبساط وجود ندارد از این نوع انبساط استفاده میکنند.

ظرفیت حرارتی مشعل بستگی به زیربنای ساختمان در هنگام نصب و راه اندازی محاسبه شده و مشعل های ساختمانی از مشعل ۱ تا ۳, ۳ تا ۵ و در ساختمانهای بزرگتر مشعل های ۵ تا ۷ و ۷ تا ۱۱ تقسیم بندی میشوند. مشعل ها در سه دسته مشعل گازسوز, مشعل گازوییل سوز و مشعل دوگانه تولید و استفاده میشوند.

دیگ در ۲ مدل چدنی و فولادی وجود دارد. دیگ های چدنی به صورت پره های جداگانه بوده که در موتورخانه به هم متصل میشوند. در موتورخانه های بزرگ از بویلر به جای دیگ استفاده میشود. در برخی موتورخانه های خاص نیز سیال گرمایشی به جای آب ممکن است بخار یا روغن داغ باشد که البته بیشتر کاربرد صنعتی دارند.

آب شوفاژ بعد از گرم شدن بایستی توزیع شود. این کار توسط کلکتور و شیر فلکه های مربوطه روی کلکتور انجام میشود. از آنجا که آب شوفاژ بعد از گرم کردن محیط, بایستی برای گرم شدن مجدد به دیگ باز گردد, یک کلکتور برگشت برای تجمیع آب واجدهای مختلف نیز در هر موتورخانه وجود دارد. به غیر از ۲ کلکتور رفت و برگشت شوفاژ که ساخته شده از لوله های فولادی هستند, در بسیاری از موتورخانه ۲ عدد کلکتور آب سرد و گرم هم وجود دارد.

اما در شوفاژخانه یک منبع یا مبدل هم برای تولید آب گرم مصرفی نصب میشود. یک لوله از کلکتور رفت به سمت منبع یا مبدل حرارتی موتورخانه رفته و بعد از تبادل به کلکتور برگشت شوفاژ باز میگردد. نصب منبع در موتورخانه به دلیل وجود همیشگی ذخیره آب گرم نسبت به مبدل حرارتی بهتر است. از طرفی مبدل حرارتی به دلیل کوچک بودن حجم روزنه های عبوری مکررا دچار رسوب گرفتگی میشوند. اما به دلیل هزینه کمتر و جای کمی که اشغال میکند در برخی موارد از مبدل حرارتی برای تولید آب گرم مصرفی یا آب گرم استخر استفاده میشود.

برای باز و نصب و شدت جریان آب از انواع شیر فکله های مختلف در موتورخانه استفاده میشود. در خطوط لوله شوفاژ از لوله های فولادی مانیسمان یا لوله گاز و در خطوط لوله آب سرد مصرفی از لوله اتصالات گالوانیزه یا پلیمری استفاده میشود.

نصب, راه اندازی و تعمیرات موتورخانه به تخصص زیادی نیاز داشته و برای طراحی و راه اندازی آن بایستی از متخصصین کمک گرفت. در بحث عیب یابی و سرد شدن آب مصرفی موتورخانه یا رادیاتورها بایستی کلیه احتمالات ممکن را بررسی و خرابی آنرا رفع نمود.